Cadılar Bayramı

Cadılar bayramı ve süslemeleri ile ilk 1999'da Paris'te karşılaştım. Azizlerin ruhu günü diye bir gün kutlanıyordu orada, bütün kiliselerde törenler düzenleniyordu ve insanlar, ölmüşlerinin mezarlarını ziyaret ederek çiçek bırakıyorlardı. Hatta Montmartre'a giderken yolumuzu kaybettik, Montmartre yerine kendimizi mezarlıkta bulduk. İnsanlar da bu turistler ne arıyorlar mezarlıkta diye bize tuhaf tuhaf baktıydı ! O zamanlar Azizlerin ruhu gününün, cadılar bayramı ile tesadüfen çakıştığını düşünmüştüm ama bu yazıyı yazmak için araştırdığımda anladım ki, o gün ile bizzat alakalı. Azizlerin ruhu günü, 4.yüzyıldan beri kutlanmakta imiş. Hristiyanlıkta her gün bir aziz ve azizeye adanmış, günü olmayanlar için de Azizlerin ruhu günü düzenlenmiş meğerse.

Keltlerin Samhain törenlerinden, Azizlerin ruhu gününe, Azizlerin ruhu gününden de cadılar bayramına hikaye epey uzun....

İngiltere'ye yerleştikten sonra Kew Gardens 'ı bir de sonbaharda ziyaret edelim demiştik ve yazıya eşlik eden bol kabaklı fotoğrafları orada çektik. Gittiğimiz dönem hem "Cadılar Bayramı" na, hem de "Elma Günü" ne denk gelmiş meğerse.Pek süslü, pek güzeldi Kew. Renklerle gözlerimiz şenlendi.

Bu ülkeye geldiğimde ilk başlarda apartman katında oturduğumuzdan, cadılar bayramı diyerek çocuklar kapımızı çalmamıştı ama müstakil evlerde oturan arkadaşlar anlatıyorlardı, ellerinde kovalar, üzerlerinde kostümler, çocukların kapı kapı dolaşıp "trick or treat" yani, "büyü ya da ikram" dediklerini; çocuklara şeker, çikolata, kurabiye vermek ya da onları etkileyecek bir maharet sergilemek gerektiğini... Biz de müstakil eve çıktıktan sonra, o geceler dışarıda olmuşuz hep ki hiç denk gelmedik çocuk milletine... Birşey vermezseniz suratınıza yumurta fırlatmaları olayı varolduğundan, ikide birde de bütün sokaklardan gelen çocuklara kapı açma durmunuz da sözkonusu olacağından, iyi ki de denk gelmemişiz diyorum. Bu akşama da ya kek yapmalı ya da evden kaçmalı !

Dünyadaki hemen hemen her adette olduğu gibi, bu bayramın da kökleri dinler öncesi, çok tanrılı döneme dayanıyormuş. Keltler, yeni yılı Kasım ayında güneşin bitişi, karanlık ve soğuğun başlangıcı olarak kutlarlarmış. Ekinler biçilir, stoklanır, evlerde ateşler söndürülürmüş. Ateşin söndürülmesi nedeni ile ev soğur, bu da kötü ruhları uzaklaştırırmış. Dönemin din adamları da törenler düzenler, dans edip ekinleri ve hayvanları kutsarlarmış. Cadılar bayramının, temeli sayılabilecek bu törenlere "Kasım" anlamına gelen "Samhain" denirmiş ve insanlar da hayvanların derilerinden ve kemiklerinden kıyafetler yaparak yürüyüşe katılırlarmış.

Hatta o dönemlerde ölülerin ruhlarının siyah bir kedi kılığında dünyaya döndüğüne ele geçirecek yeni bir canlı beden aradığına, bu ölü ruhu kaçırmak için de o kıyafetleri giyip, gürültü yaparak kediyi uzaklaştırdıklarına inanılıyormuş. Siyah kedinin uğursuzluk getirdiği inanışı da sanıyorum buradan gelmekteymiş.

Bana Samhain kelimesi, Şa'man kelimesini anımsattı, Şamanizm'de bu tür olaylar var mıdır ki? Kışın gelişi, hasat ve ekin olaylarından bir de saman kelimesini çağrıştırdı beynimde... Araştırmak lazım dedim kendi kendime!

Romalılar, Büyük Britanya'yı istila ettiklerinde adetlerini ve törenlerini de birlikte getirmişler. Pomona günü, ismini meyva ve bahçelerin tanrıçasından alırmış ve o da 1 Kasımda kutlanırmış. Simgesi de elmaymış. Yılların inancı ile Samhain ve Pomona törenleri birleşerek, aynı günde kutlanır olmuşlar. Milattan sonra 835 yılında Roma Katolik Kilisesi 1 Kasım tarihini Azizlerin ruhu günü olarak ilan ederek onları onurlandırmış. Yıllar sonra bu tarih 2 Kasım olarak isim de onların ölümleri ile onurlandırıldıkları inanışı ile Bütün Ruhlar Günü olarak değiştirilmiş. O gece büyük ateşler yakılır olmuş, geçit törenleri yapılır olmuş, insanlar aziz kıyafetleri, şeytan ve melek kıyafetleri giyip dolaşır olmuş. Hatta İngiltere'de, o devirlerde, ölülerin ruhları rahatça dolaşabilsinler diye her odada mum yakılmış ve onlar için şarap ile adına ruh keki dedikleri kekler hazırlanmış. O gece çocuklar sokaklara çıkıp şarkılar söyleyerek ölüler için para ya da kurabiye toplar olmuşlar.

Yıllardır kutladıkları adetlerinden sıyrılamayan insanlar tüm adetleri birleştirerek gene 31 Ekim'de Samhain ve Pomona gününün özelliklerinden olan elmalı, çerezli, kara kedili, sihirli geleneklerini Bütün Azizlerin ruhu ve Bütün Ruhlar gününün, şeytan ruhlu, ölülü, hayetli, iskeletli ve kafa taslı içeriği ile birleştirerek Cadılar Bayramını kutlamaya başlamışlar.

İngiltere'de eskiden bu kutlamaların içinde Jake-o'-Lantern denen kabaktan lambalar yaparak kapının önüne asmak, çocukların büyüklerine evin kapısını açık bırakmakla başlayıp daha da ağıra kaçan şakalar yapması, evlerin önüne cadı lambalarının asılması , içi su dolu bir kaba atılan elmalara el değdirmeden ağızları ile almaya çalışmak , alınan elmanın kabuğunun hiç kopartılmadan soyulması, bir varilin içine atılması, düştüğü yerdeki şekle bakarak gerçek aşkının adının ilk harfini orada bulmak, saklanbaç oynamak, hayalet hikayeleri anlatmak, komşunun kapısını gökgürültüsü kadar yüksek sesle çalmak, elmalı kek pişirerek içine para saklamak, bol bol çerez yemek, havai fişek fırlatmak varmış.

Amerika'ya bu adetlerin taşınması İrlandalılar ile olmuş. Oradan da bütün dünyaya yayılmış.

Sevgili Tijen'in bu konu ile ilgili çok ilgimi çeken bir yazısı var. Eskiden bizde de Beydağları halkınca kutlanan bir adet varmış. Adına Çoraz Geceleri denirmiş.... Gerisi mi? Onu da Tijen'in kendi cümleleri ve Bal Kabaklı Prasalı Pide tarifi ile birlikte buradan okumanızı öneririm. (Güncelleme - Zaman içerisinde yazının olduğu alan kapandığı için artık ulaşamıyoruz ancak sevgili Tijen'in Radikal'deki yazısına buradan ve onun yardımı ile bulduğum bir başka yazıya buradan ulaşabilirsiniz, teşekkürler Tijen)

Benim diyeceğim şudur ki, gayet renkli, bol şakalı, yiyecekli Cadılar Bayramı adetinin kökleri çok Tanrılı dönem ve de Hristiyanlık. Bu konuyu araştırırken Türkiye'de de kutlandığını görmek doğrusunu söylemek gerekirse benim içimi burktu. Evet çok renklilik güzel, evet başkalarının adetlerini bilmek ve onların adetlerini onlarla kutlamak güzel, ama bizim olmayan bir adeti kendimize has çok güzel olanları varken, onları unutmaya terketmişken alıp aynen kutlamak ise düşündürücü.

Sevgi ile kalın ve cadılara çok dikkat edin, onlar gerçek hayatın içinde de var, çok uzaklarda aramaya hacet yok !